Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

To'xtating Samolyotni tushib qolaman

Efreim Sevela — sobiq Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi yozuvchisi, lekin umrining soʻnggi yillari Amerika Qoʻshma Shtatlarida va Isroilda kechgan. Uning Toʻxtating samolyotdan, tushib qolaman qissasi sovet tuzumining soʻnggi yillarida yozilgan boʻlib, unda yuksak mahorat bilan bu tuzumning turli-tuman nuqsonlari ochib berilgan. Qissa jiddiy masalalarga bagʻishlangan boʻlsa-da, hazil-mutoyibaga, yumorga, kinoya va pichinglarga juda boy. Gap kelganda otangni ham ayama degan gapga amal qilingan. Muallif qissaning biron oʻrnida pafosga berilmaydi, quruq va puch tasvirdan, balandparvoz gaplardan qochadi. Bu esa qissaga oʻziga xos rang va joziba bagʻishlaydi va maroqli, bir tekisda ravon va tez oʻqiladi.

Sarmoyador

Bir necha kunda millioner bo‘lish mumkinmi? Shu bilan insonning istaklari poyoniga yetarmikan? Qo‘lingizdagi kitob - “Sarmoyador”ning bosh qahramoni Frenk Kaupervud o‘zining savqi tabiiysiga quloq tutib, bir necha kunda chindan boyib ketadi. Unda o‘smirligidanoq atrofdagilar taʼsirida savdogar va birja o‘yinchisi ruhiyati shakllangandi. Tashabbuskor, iqtidorli va serg‘ayrat yosh yigit asta-sekin hech qanday tamoyilni tan olmaydigan, o‘z hukmini o‘tkazuvchi ochko‘z millionerga aylandi-qoldi. Ammo hayot bir tekis emas, uning uchun kutilmagan og‘ir sinovlar hali oldinda edi... “Sarmoyador” - amerikalik yozuvchi Teodor Drayzerning eng mashhur romanlaridan biri. Adibning "Istak trilogiyasi" dan joy olgan ushbu asari 1912 - yilda nashr etilgan. Unga amerikalik temir yo‘l korchaloni, millioner Charlz Yerksning hayot yo‘li asos qilib olingan. Kitobda konkret inson misolida tadbirkor qanday fikrlashi, xayolidan qanday o‘ylar kechishi, muammolarga qanday yechim topishi tasvirlangan. Bu asar chinakam tadbirkor xarakteriga berilgan chizgidir. Yagona kitob ko'rinishida!

Ona lochin

Qahramonning ona lochin deb atalishi bejiz emas. Kitobni o'qish jarayonida uning temuriylar saltanatida yorqin iz qoldirgan, ma'naviy dunyosi boy, aql-zakovatda zamonning eng peshqadam ayollaridan biri bo'lganiga ishonch hosil qilamiz. Zarur chog'larda qattiqqo'l, lekin vujudi ipakdek mayin va mehribon Gavharshodbegimning temuriyzodalarni tarbiyalash, navqiron iste'dodlarni kashf etish, ularni mehr-muruvvat bilan onalarcha parvarishlash singari fazilatlari, ayniqsa, Mirzo Ulug'bek, Husayn Boyqaro va Alisher Navoiy bilan bo'lgan munosabatlarida yorqin gavdalantiriladi. «Ona lochin vidosi» Gavharshodbegim obrazi badiiy adabiyotda bu qadar keng va atroflicha gavdalantirilgan dastlabki asardir.

Otalar va bolalar

Mashhur rus yozuvchisi I.S.Turgenevning o‘z davrida katta shuhrat qozongan ushbu “Otalar va bolalar” romani rus adabiyotshunosligida yozuvchi ijodining cho‘qqisi sifatida talqin etiladi. Adib bosh qahramon Bazarov obrazida hurfikrlilik va yangilik sari intilish kabi fazilatlarni asaming asosiy g‘oyasi sifatida talqin etadi. Kitobdagi voqealar o‘sha davrda chiriy boshlagan jamiyatni shunchaki isloh etish emas, balki poydevorini tagtugi bilan yo‘q qilib, yangisini barpo etish kerakligini ko‘rsatib beradi. Turgenev Bazarovdagi nigilizmni (barcha narsalarni inkor qilish) tasvirlash orqali rus yoshlariga xos xaraktemi ham namoyon etgan. Kattalarni hurmat, kichiklarni izzat qilishga o‘rgatuvchi ushbu asar mutolaasi kitobxonga zavq bag‘ishlaydi, degan umiddamiz.

Ota

Bolaligimda g`alati bir qand bo`lardi. Har kuni bir dona sotib olib yeyishni xush ko`rardim. Og`zingga solarkansan, meva ta’mini his qilasan. Tugamasaydi, deysan. Sal o`tib qand ichidan achchiq qorishmasi tarqalib, butun sezgilaringni o`ynatadi. Shodon va xotirjam qiyofang norozi va behalovat tus oladi. Shunda ham shu shirinlikni tugatib qo`yish ishtiyoqida davom etasan

Uch Og'ayni

«Уч оғайни» романи рус тилида биринчи марта чоп этилиши биланоқ катта шов-шувга сабаб бўлди, китоб кетма-кет миллионлаб нусхада нашр этилди. Шунда ҳам талабни қондириб бўлмади. Одамлар романни бир-бирларидан сўраб олиб ўқишга киришдилар. Кутилмаганда расмий доиралар, коммунистик мафкура ҳимоячиларининг пайтавасига қурт тушиб қолди. Улар Ремаркни ғоясизликда айблаб, унинг ижодига шиддат билан тош ота бошладилар. Ҳатто «ремаркчилик» деган машъум атама ҳам пайдо бўлди. Бу шарпа Ўзбекистонга ҳам етиб келди. Айрим танқидчи ва ёзувчиларимиз, бизга Ремарк асарлари керак эмас, бу асарлар коммунизм қураётган ёшларимизни йўлдан оздиради, деб ғавғо кўтара бошладилар. Шу туфайли унинг асарларини ўзбек тилига таржима қилишга ҳеч ким журъат этмади. Орадан қирқ йил вақт ўтди. Мана, ниҳоят, шу кунларга ҳам етиб келдик. Тарихнинг қудратли ва қайсар чархпалаги ўз ишини қилди... Энди, сизга тақдим этилаётган «Уч оғайни» романига келсак, асар қаҳрамонлари жамиятда бирор лавозим ёки нуфузга эга бўлмаган «майда» одамлар. Аммо уларнинг ҳам файласуф олимлар ва назариётчиларникига ўхшамайдиган ўз фалсафалари ва ўз мантиқлари бор. Қизиғи шундаки, биз уларнинг фикр-мулоҳазалари ёки хатти-ҳаракатларига эътироз билдиролмаймиз, аксинча, асарни ўқиш жараёнида жамият четга суриб ташлаган бу оддий одамларга ҳурматимиз ортиб боради.

Morrining seshanba darslari

Ушбу китоб инсонни умрнинг ҳар лаҳзасидан унумли фойдаланишга, ўзгаларга меҳр улашишга, ҳар бир ўзгариш ва хатти-ҳаракатданмҳикмат қидиришга, бир сўз билан айтганда, шунчаки яшамасликка ўргатади. Ёзувчи ёзиқлари орқали руҳ тетиклиги ҳар нарсага қодирлигини, руҳият кучли бўлса, инсон табиатини ҳам гўзаллаштириб боришини кўрсатиб ўтади. Мазкур асар орқали китобхон яқинларининг қадрини, соғликнинг нақадар зарурлигини, умрнинг қанчалик бебаҳолигини англайди ва ҳаётига ўзгача кўз билан қарай бошлайди.

Sabo va Samandar

Муҳаббат! Севиб-севилмаган, камида чинакамига севмаган киши бу асардан завқ ололмайди. Шунчаки, севги ҳақида сал бўрттирилган чиройли асар, деб қўя қолади. Ўзлигини англаш йўлидаги ҳар бир инсонда камида бир марта кучли руҳий инқироз даври бўлади. (Кимсан Толстойда ҳам ёшлик, ҳам кексалик даврида бўлган.) Шунда саволлар туғилади: Мен кимман? Бу дунёга нима учун келдим? Ҳаётнинг маъноси нима? Қаердан келдим? Қаерга кетаман? Руҳ борми? Ўлгандан кейин руҳ яшайдими? У дунё борми? Чин дилдан, чин дилдан севган одамда бу саволлар пайдо бўлмайди. Унинг ҳаётдан маъноси бор, у бошқа маъно изламайди. Ким(лар)дир айтиши мумкин, фақат Оллоҳни севинглар деб. Лекин ҳар ҳолда Худо Момо Ҳаволарни фақат кўпайиш учун яратиб қўймагандир. Бир илоҳийлик инсон ва инсон ўртасидаги севгида ҳам бордир. Бу асар шундай илоҳий муҳаббат ҳақида.

To'maris

Cho‘l bahor kelinchagi oyog‘i ostiga chechaklar bilan bezalgan yashil poyandozini yoyib tashlagan. To‘rg‘aylar havoda pirillab ko‘klamga madhiya o‘qimoqda. Rango-rang kapalaklar chechaklarning xushbo‘y hididan mast. Allaqanday uzun oyoqli qushlar o‘tlar orasida dumlarini likillatib, katta-katta bosib yuradi, toshbaqalar burishib ketgan xunuk bo‘yinlarini o‘tlarga cho‘zadi, qo‘ng‘izlar esa orqalariga qarab yurib, tezakdan yasagan qumaloqlarini allaqayoqqa yumalatadi. Qizg‘ish-qo‘ng‘ir bir ilon o‘t orasidan o‘rmalab kelib, atrofni tomosha qilayotgandek qaqqayib qolgan yumronqoziqqa tashlanadi, qushlarga o‘xshab chirqillab turgan kaltakesaklar qo‘rqib ketib oyoqlari bilan qumloq yerni ikki yonlariga chiqarib, tuproq ostiga yashirinadi. Ba’zan ovullar yaqnnidan ko‘kraklari oppoq sayg‘oqlar gala-gala bo‘lib chopib o‘tadi, yer gumburlab ketadi.

Jek London

Ёзувчи Жек Лондон бир қарашда Мартин Иден тимсолида ўзини тасвирлайди. Ҳаёт нақадар оғирлиги, меҳнат қаттиқлиги, ишонч поймол бўлиши, муҳаббат саробга айланиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантиради. Инсон асли қадрлаши керак бўлган туйғулар, муносабатлар жамиятдаги ноқисликлар сабаб оёқости бўлиши ҳеч гап эмаслигини айтмоқчи бўлади. Ўқувчига буни уқтира олади ҳам.

Layli va Majnun

Ishq-muhabbat hamisha badiiy adabiyotning bosh mavzusi bo‘lib kelgan. Bu mavzuda odamzod dastlab og‘zaki termalar, xalqona qo‘shiqlar, dostonlar yaratgan bo‘lsa, keyinchalik qissalar, romanlar yaratilgan. Sharqda «Farhod va Shirin», «Tohir va Zuhra», «Vomiq va Uzro» kabi oshiq-maʼshuqlarning muhabbati hamon tillarda doston. «Layli va Majnun» dostoni ular orasida alohida o‘rin tutadi. «Layli va Majnun» dostoni ilgari ham nasriy bayon qilingan. Biroq oldingi bayonlar dastlabki urinish bo‘lgani uchun qator kamchiliklardan xoli emas. Navoiy asarlarini nasriy bayon qilish mumtoz adabiy tilni bilish barobarida badiiy puxtalikni ham talab qiladi. Vahob Rahmon nasriy bayoni asosida tuzilgan «Layli va Majnun» dostonining mazkur yangi nasriy tabdili asliyatga juda yaqinligi bilan eʼtiborga molik.

Ityurak

Aксарият ёзувчилар ҳаёт ҳақиқатларини айтишда рамзийликдан фойдаланадилар. Булгаковнинг мазкур асарини ўқирканмиз, шўро жамиятининг кирдикорлари фантастика тарзида фош етилганига гувоҳ бўламиз. Олим Преображенский итга одам миясини кўчириб ўтқазади ва жонивор Шариков деб ном қўйилган одамсифат махлуққа - онгли, аммо итюрак бир мавжудотга айланади. Ўша даврда бу образни аслида болшевиклар доҳийсининг тимсоли, деб баҳолашган. Ҳозирги замонда эса илм-фан ютуқларининг-сунъий урчитиш йўли билан турли жониворлар ва ҳаттоки инсон клонини яратишга урунишларнинг оқибатида юзага келадиган ҳалокат - ҳар хил зомбию манқуртлар, мутантлар пайдо бўлиши мумкинлиги англашилади. Aсарни дастлабки мутолаада тушунмаслик ва Булгаков мақсадига етиб бормаслик табиий. Китобни қайта қўлимизга оларканмиз, ундаги баъзи образларни атрофимизда кўрамиз. Ким эдигу, ким бўлдик ёки ким бўламиз- ҳеч бўлмаганда ўзимизни тафтиш қилиш пайти келди..

Men kim Sohibqiron Jahongir Temur

Франциялик тарихчи олим, адиб Марсель Брионнинг Буюк бобомиз Амир Темур ҳақидаги мазкур китоби АҚШ ва Ғарбий Европа давлатларида бир неча маротаба чоп этилган бўлиб, энг сара асарлар қаторига киради. Эътиборли жиҳати шундаки М.Брион томонидан тартиб берилган ушбу китоб тўлалигича Соҳибқирон Амир Темурнинг ўз қўли билан ёзилган эсталикларидан иборат. Унинг форс тилидаги ягона нусхаси Яман ҳукмдори Жаъфар Подшо кутубхонасида сақланган, кейинчалик эса Англияга олиб кетилган. Мазкур асарни ўқиш асносида улуғ бобокалонимизнинг ўзига хос жиҳатлари билан ҳам танишасиз, фаолияти қанчалар ибратли эканлигига амин бўласиз. Китобда баён этилган Амир Темурнинг ҳаёти ва фаолияти барча учун бирдек сабоқ мактаби бўлиши шубҳасиз.

Meros qisqa hikoyalar

„Meros. Erk. Qadrim“ — o‘zbek yozuvchisi Pirimqul Qodirov qalamiga mansub qissalar to‘plami. 1975 yil Toshkent shahrida G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyotida chop etilgan. To‘plamga Qodirovning „Meros“, „Erk“, „Qadrim“ qissalari kiritilgan. „Qadrim“ qissasi 1961 yil, „Erk“ qissasi 1968 yil, „Meros“ qissasi esa 1974 yilda yozilgan. „Qadrim“, „Erk“, „Meros“ qissalarida inson shaxsiga ehtirom, erk, oʻzlik, qadriyat muammolari yoritilgan. Har bir qissaning markazida, asosan, inson turadi. Qissalarda insonni oʻyga, hayajonga solgan muammolar yoritilgan. Yozuvchi hayotga endi kirib kelayotgan yigit obrazi orqali boshqalarni qaramlikka qarshi kurashishga, qadr-qimmat, oʻzlik, gʻururni himoya qilishga hamda mustaqillik uchun kurashishga chaqirgan. Qissalar haqida asar yozilganidan keyin yigirma yil oʻtib yozuvchining oʻzi shunday degan: „Totalitar imperiya bizni qaram ahvolga solib, qadr-qimmatimizni yerga urishini ich-ichimizdan sezib, ruhan behad qiynalardik. Lekin buni ochiq aytolmay, „Qadrim“, „Erk“ kabi qissalarda ichki erkini yoʻqotgan, mutelik dardiga giriftor boʻlgan qahramonlar hayotini hamdardlik bilan koʻrsatish orqali ozodlik va mustaqillikka boʻlgan tashnalikni qondirishga intilardim“.

Qimorboz

Fyodor Dostoyevskiy – tom ma’noda ham rus adabiyotining, ham dunyo adabiyotining zabardast vakili. Uning asarlari o‘zbek kitobxonlari uchun allaqachon sevimliga aylanib ulgurgan. Qaysiki kitobxon bo‘lsin, kitob do‘konida Dostoyevskiyning hali mutolaa qilib ulgurmagan asarini ko‘rar ekan, uni olmasdan o‘tmaydi.

Bolalik xotiralarim

Атоқли ўзбек ёзувчиси Муса Тошмуҳаммад ўғли Ойбек турфа воқеаларга бой, машаққатли ва айни пайтда ажойиб ҳаёт йўлини босиб ўтган. "Болалик хотираларим" китобида у ана шу йўлнинг 1917 - 1918 йилларга қадар бўлган қисми билан сиз ҳурматли китобхонларни таништиради. Ойбек сингари улуғ алломаларнинг болалик ва ёшлик кезлари уларнинг кўча чангитиб юрган оддий боладан халқнинг мутафаккир сиймоларидан бирига айланиши, айниқса, ёш авлодлар учун ҳамиша мароқли ва ибратлидир.